(7.04.1907 – 20.03.1942)
Urodzony w Albany, USA
Kalisz, Polska
Pochodzenie: III Linia Jana ( ur. 1762 r. )
Stanisław Przelaskowski ( 7.04.1907 – 20.03.1942 ) – urodzony w Stanach Zjednoczonyc (USA), w Albany, New York. Kierownik komórki wywiadu Związku Walki Zbrojnej w Kaliszu 1 ( założona w Żegocinie koło Pleszewa jesienią 1940 r. 2).
Historia Stanisława:
Ojciec Stanisława, Julian przybył do USA z rodziną z Iwacewicz (LINK 2) 4 ( obecnie miasto w granicach Białorusi ). Następnie, gdy Polska odzyskała wolność w 1918 roku Julian, powrócili do kraju w 1922 r. z całą rodziną. Osiedlili się we wsi Wieczyn koło Pleszewa ( pół – zach od Kalisza, 35 km ). Syn Juliana, Stanisław ożenił się z Heleną Pachniewicz z Tomaszowa Mazowieckiego, w 1932 roku. Małżonkowie zamieszkali w Kaliszu przy ul. Asnyka 43, mieli troje dzieci: Jana – Stanisława (1933), Annę (1936) i Jadwigę (15.01.1942).
Po wybuchu II wojny światowej w 1939 r. na początku 1940 r. starał się w ambasadzie USA w Berlinie o wyjazd z rodziną do USA, jednak z braku świadectw urodzenia, władze niemieckie nie wyraziły zgody na wyjazd.
Wiosną 1940 r. Stanisław wstępuje do Związku Walki Zbrojnej w Kaliszu. Stanisław pełnił funkcje kierownika komórki wywiadu, jednocześnie pracując w niemieckim Urzędzie Zatrudnienia (Arbeitsamt) -mieszczącym się przy ul. Śródmiejskiej 35 / Hindenburstrasse – znanym w mieście jako „dom Kowalskiego”. Praca zawodowa umożliwiała mu ratowanie członków podziemnej organizacji przed wywózką na roboty do Niemiec.
Z informacji jakie podał Wrocławski Tygodnik Katolicki, nr 47(1246) z 19.11.1978 r. w artykule pt.: „Tajemnica wiejskiego kościółka”, Stanisław założył jesienią 1940 r. w swojej rodzinnej wsi Wieczynie i obok w Żegocinie (obecnie woj. wielkopolskie, pow. Pleszewski, gmina Czermin) komórkę ZWZ, członkowie złożyli przysięgę na plebanii w Żegocinie w obecności proboszcza ks. Kazimierza Głowińskiego, której tekst wraz z nazwiskami umieszczony został w butelce i zakopany w ogrodzie przy narożniku budynku.
Wczesną jesienią 1941 r. Gestapo ( tajna niemiecka policja ), przeprowadziło zakrojone na dużą skalę aresztowania wśród członków kaliskiego Związku Walki Zbrojnej. Stanisław uniknął aresztowania, gdyż ostrzeżony przez portiera opuścił biuro i schodami dotarł do podwórka Goethestasse, gdy tymczasem Gestapo jechało po niego windą. Niemcy nie dali jednak za wygraną i aresztowali jego żonę Helenę, która była wtedy w piątym miesiącu, w ciąży. Szczęśliwie po jej przesłuchaniu została zwolniona. Stanisław jednak nie posiadając informacji o tym fakcie w kilka godzin później z własnej woli oddaje się w ręce Gestapo, zgłaszając się do ich siedziby mieszczącej się w budynku na rogu ul. Wolności 12 i ul. Jasnej / w czasie okupacji Herman Goringstrasse róg Kurzer Weg. Po aresztowaniu zostaje wywieziony do więzienia policyjnego Gestapo przy ul.S. Sterlinga w Łodzi. Z więzienia udaje się mu przesłać dwa grypsy do żony w Kaliszu.
Po publicznej egzekucji 100 zakładników na Placu Stodół (obecnie Plac 100 Straconych) w Zgierzu 5– „Egzekucja 100 Polaków 20.III.1942 r w Zgierzu” Okręgowa Komisja Badań Zbrodni Hitlerowskich w Łodzi, Towarzystwo Przyjaciół Zgierza, Łódź 1982. Ofiary tej tragicznej zbrodni zostały przez Niemców wiezione do lasów lućmierskich koło Zgierza 6 i tam pochowane. W trakcie ekshumacji w 1945 r. stwierdzono, iż zwłoki zostały przez Niemców odkopane i spalone (domniemanie, iż w związku z odkryciem grobów w Katyniu), nie pozwoliło to na ich identyfikację. Ekshumowane szczątki pomordowanych zostały po raz trzeci pochowane w dukcie leśnym kilkaset metrów dalej od pochowanych w 1942 r., a powinny być pochowane na najbliższym cmentarzu.
Rodzeństwo: troje braci: Kazimierz, Bolesław, ?
Pochodzenie: III Linia Jana ( ur. 1762 r. ) , dalej odgałęzienie od syna Pawła – pradziadka ( 1787 – 1842 ) i żony Magdaleny z domu Krzywicka.Dalej dziadek Stanisław – Aleksander ( 1817 – 1899 ), a potem ojciec Julian ( 1868 – 1923 ) i mama Anna z domu Jaźwińska.
Źródło:
1. Strona internetowa z Kalisza,
2. Strona i historia Pleszewa,
3. IPN – Instytut Pamięci Narodowej – portal internetowy,
4. Wikipedia i Słownik Królestwa Polskiego z 1880 – 1902 z Warszawy,
5. Wikipedia – Plac Stodół / Plac 100 Straconych w Zgierzu,
6. Wikipedia – lasy lućmierskie koło Zgierza